Τι είναι ύπνωση και που χρησιμοποιείται
2020-11-10
Τι είναι ύπνωση
Παραδοσιακά η ύπνωση ορίζεται ως μία διαφορετική και ιδιαίτερη κατάσταση της συνείδησης, η οποία χαρακτηρίζεται από συμμόρφωση και έντονη προσήλωση της προσοχής. Ο όρος ύπνωση χρησιμοποιείται για να περιγράψει μία κατάσταση χαλάρωσης με περιορισμένη συναισθηματική συμμετοχή, εσωτερική εστίαση της προσοχής και συγκέντρωση, που βιώνει κάποιος όταν είναι σε κατάσταση ύπνωσης(υπνωτική έκσταση), αλλά και ορισμένες συμπεριφορές που μπορεί να εκδηλώνει κάποιος όταν βρίσκεται σε ύπνωση ως αποτέλεσμα υποβολής, όπως να μην αισθάνεται πόνο ή να βιώνει αλλοιωμένες αισθητηριακές εμπειρίες. Σύμφωνα με τον ορισμό της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρίας, η ύπνωση είναι: «Μια κατάσταση της συνείδησης, που αφορά την εστίαση της προσοχής και χαρακτηρίζεται από μειωμένη αντίληψη του περιβάλλοντος και αυξημένη ικανότητα για ανταπόκριση στην υποβολή.». Μεταξύ των άλλων, χαρακτηριστικό της ύπνωσης είναι η μεταβολή του βουλητικού ελέγχου της συμπεριφοράς. Ακόμη, ορισμένοι θεωρούν ότι η ύπνωση προσομοιάζει στην κατάσταση της έντονα εστιασμένης προσοχής και συγκέντρωσης στην οποία περιέρχεται το άτομο όταν επικεντρώνεται αποκλειστικά σε κάποια δραστηριότητα που το απορροφά πλήρως, όπως η άθληση ή το παίξιμο μουσικής. Από την οπτική αυτή, η διαδικασία της ύπνωσης φαίνεται να συγγενεύει με το διαλογισμό και την προσευχή.
Που χρησιμοποιείται
- Στην αντιμετώπιση του στρες και των επεισοδίων πανικού: αυτό μπορεί να συμπεριλαμβάνει την εκπαίδευση στην αυτούπνωση ή άλλων τεχνικών χαλάρωσης, την υιοθέτηση αποτελεσματικότερου τρόπου σκέψης & αντίδρασης, κ.α
- Στις φοβίες όπως: αγοραφοβία, κοινωνική φοβία, φοβία παρουσίασης μπροστά σε κοινό, φοβία θανάτου, φοβίες φυσικών φαινομένων (π.χ. αστραπές, βροντές, σκοτάδι), φοβίες με τα μέσα μαζικής μεταφοράς (π.χ. αεροπλάνα, πλοία, τρένα, αυτοκίνητα), φοβίες με συγκεκριμένα ζώα κι έντομα, ιατρικές φοβίες (π.χ. ασθενειών, ένεσης, αίματος), κ.τ.λ
- Στο μετατραυματικό σύνδρομο: όταν δυσκολευόμαστε να ξεπεράσουμε ένα τραυματικό γεγονός κι αυτό επεμβαίνει στο πώς λειτουργούμε (νιώθουμε φόβο, είμαστε σε επαγρύπνηση, οι μνήμες του γεγονότος επανεμφανίζονται με το παραμικρό και ξανά βιώνουμε συναισθηματικά το τραύμα, επηρεάζεται ο ύπνος μας, κ.τ.λ). Ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να είναι σχεδόν οτιδήποτε: ατυχήματα, σεισμοί, ο πόλεμος και οι τρομοκρατικές επιθέσεις, επιθέσεις ληστείας - βιασμού - κακοποίησης, κ.τ.λ. Η ύπνωση στην προκειμένη περίπτωση επιλέγεται γιατί μπορεί να προσφέρει την αίσθηση της ασφάλειας. Επιπλέον, το 'σύνδρομο' έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά που συναντούμε στην ύπνωση και τα οποία εκμεταλλευόμαστε θεραπευτικά.
- Στην κατάθλιψη: πολλοί ειδικοί προτείνουν να χρησιμοποιείται η ύπνωση στην αρχή της θεραπείας της κατάθλιψης, ακόμα κι από την πρώτη συνεδρία. Κι αυτό γιατί ακόμα και μια μικρή διαφορά στο συναίσθημα δίνει στον θεραπευόμενο την αίσθηση ότι η αλλαγή είναι εφικτή. Η αντίληψη ότι αυτό που νιώθω μπορεί να αλλάξει είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Άλλοι προτιμούν να την εντάσσουν αργότερα στην θεραπεία. Ο ειδικός χρειάζεται να δείξει ιδιαίτερη προσοχή για το πότε και πώς θα χρησιμοποιήσει την ύπνωση στην κατάθλιψη.
- Στο άγχος: Πειράματα έχουν δείξει τα ότι άτομα που έχουν υποβληθεί σε τεχνικές ύπνωσης απαλλαγής άγχους, έχουν δείξει θεαματικά αποτελέσματα μείωσης άγχους σε σύντομο χρονικό διάστημα, με καθημερινή επανάληψη των τεχνικών αυτών. O Ηammond σε ανασκόπηση της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής τεχνικών ύπνωσης σε προβλήματα που σχετίζονται με το άγχος καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αντιπροσωπεύουν μια γρήγορη, οικονομική και ασφαλή εναλλακτική παρέμβαση σε σχέση με τη φαρμακευτική αγωγή. Υπάρχει μεγάλος όγκος μελετών που παρέχει αδιαμφισβήτητα στοιχεία ότι η ύπνωση είναι αποτελεσματική για τη διαχείριση του άγχους που σχετίζεται με συγκεκριμένες καταστάσεις, όπως το άγχος πριν από τις εξετάσεις, καθώς και σε σωματικές διαταραχές που σχετίζονται με το άγχος, όπως οι πονοκέφαλοι και το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
- Στις διατροφικές διαταραχές: η ύπνωση χρησιμοποιείται περισσότερο στη νευρική βουλιμία γιατί θεωρείται ότι τα άτομα που 'πέφτουν' σε βουλιμικό επεισόδιο συμπεριφέρονται σαν υπνωτισμένοι. Το ίδιο συμβαίνει και με τα άτομα που εκδηλώνουν υπερφαγικά επεισόδια (χωρίς όλες τις συμπεριφορές της νευρικής βουλιμίας όπως πρόκληση εμέτου, χρήση καθαρκτικών, κ.α). Εκμεταλλευόμαστε θεραπευτικά αυτή την ικανότητά τους. Η ύπνωση, επίσης, προστίθεται στη θεραπεία κατά της παχυσαρκίας, ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα του προγράμματος. Στην νευρική ανορεξία, η ύπνωση χρησιμοποιείται λιγότερο συχνά.
- Στις ψυχοσεξουαλικές διαταραχές όπως: η δυσλειτουργία στύσης και η πρόωρη ή η καθυστερημένη εκσπερμάτιση, τον κολποσπασμό και τη δυσπαρευνία (γυναικεία δυσκολία με χαρακτηριστικό στοιχείο τον πόνο), την έλλειψη ή δυσκολία οργασμού, την έλλειψη ή μειωμένη ερωτική επιθυμία, κ.τ.λ
- Σε ιατρικά και ψυχοσωματικά προβλήματα: η ύπνωση χρησιμοποιείται και σε ιατρικά προβλήματα - σε ιατρικά προβλήματα όπου το στρες και η συναισθηματική δυσχέρεια συμβάλλει στην εμφάνιση, έξαρση ή/και επιδείνωση της νόσου. Αξιοποιείται στην υπέρταση, στις κεφαλαλγίες και στην ημικρανία και σε γαστρεντερικά προβλήματα. Στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ευρέως γνωστό κι ως σπαστική κολίτιδα) τα αποτελέσματα της ύπνωσης είναι πλέον κοινώς αποδεκτά από τους γαστρεντερολόγους. Εφαρμόζεται, επίσης, σε δερματικά προβλήματα (π.χ. νευροδερματίτιδα, ψωρίαση), στον έλεγχο του πόνου, στη μείωση της αίσθησης της ναυτίας κι άλλων παρενεργειών της χημειοθεραπείας στους καρκινοπαθείς, στον τοκετό (στην προετοιμασία, μείωση του πόνου κατά τον τοκετό, ταχύτερη ανάρρωση και γρηγορότερο εξιτήριο από το νοσοκομείο, καλύτερη επαφή με το μωρό), στο προεγχειρητικό άγχος, στην ψυχογενή τριχόπτωση, κ.τ.λ.
- Στην οδοντιατρική: χειρισμός του άγχους και αντιμετώπιση του φόβου που προκαλεί σε πολλούς η επίσκεψη στον οδοντίατρο, έλεγχος του πόνου (αναλγητική ύπνωση), βρουξισμός, ενόχληση ή δυσκολία προσαρμογής στην καινούργια οδοντοστοιχία, κ.τ.λ
- Στα παιδιά: αν και δυστυχώς τα παιδιά έχουν κοινά προβλήματα με τους ενήλικες (όπως άσθμα, σπαστική κολίτιδα, ημικρανία, θυμός, χρόνιες κι επώδυνες ασθένειες) έχουν και άλλα που είναι είτε αποκλειστικά παιδικά προβλήματα είτε συμβαίνουν συχνότερα σε παιδιά. Για παράδειγμα: ονυχοφαγία, πιπίλισμα δακτύλων, τριχοτιλλομανία (τράβηγμα μαλλιών), νυχτερινή ενούρηση, κακοποίηση, δυσκολίες προσαρμογής (π.χ. αλλαγή σχολείου, διαζύγιο), άγχος εξετάσεων, άγχος ή φόβος συμμετοχής σε σχολικές παραστάσεις ή καινούργιες εμπειρίες, άρνηση ή φόβος σχολείου, κ.τ.λ. Στα παιδιά η ύπνωση μπορεί να γίνει μέσα από ιστορίες και παραμύθια. Τα μικρότερα παιδιά έχουν συνήθως τα μάτια ανοιχτά και κινούνται. Εκμεταλλευόμαστε τη φυσική ικανότητα που έχουν να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους.
- Στον αθλητισμό: βοηθώντας τους αθλητές που έχουν χάσει τη φόρμα τους να επιστρέψουν σε προηγούμενα υψηλά επίπεδα επίδοσης, στον εντοπισμό αιτιών που οδηγούν τον αθλητή να μην αποδίδει όπως απέδιδε, στη μείωση του άγχους πριν τον αγώνα εφόσον αυτό επηρεάζει αρνητικά την επίδοση, στον έλεγχο του πόνου όταν υπάρχει τραυματισμός (ιδιαίτερα χρήσιμη στους μικροτραυματισμούς για την αποφυγή φαρμάκων), στη βελτίωση της αυτοπεποίθησης του αθλητή, στην αύξηση της αυτοσυγκέντρωσης και στη βοήθεια σε ατομικό επίπεδο όταν προσωπικά προβλήματα επηρεάζουν την απόδοσή του.
- Στη δικαστική ψυχολογία: σε αυτό τον κλάδο, η ύπνωση χρησιμοποιείται με μάρτυρες, υπόπτους, θύματα, κ.τ.λ. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν αυστηρές οδηγίες για το πώς να χρησιμοποιηθεί η ύπνωση δικαστικά για την αποφυγή παραποίησης της αλήθειας αν και σε πολλές πολιτείες της Αμερικής όπως και σε άλλες χώρες οι καταθέσεις και οι πληροφορίες με τη βοήθεια της ύπνωσης δεν γίνονται δεκτές από το δικαστήριο.
- Διακοπή του καπνίσματος και παχυσαρκία: Οι Green και Lynn (2000) δημοσίευσαν βιβλιογραφική ανασκόπηση όπου οι παρεμβάσεις ύπνωσης βαθμολογούνται ως «αποτελεσματικές» για τη διακοπή του καπνίσματος. Σε ένα πείραμα που έκαναν οι Bolocofsky και συν. (1985) παρατήρησαν ότι παρέμβαση ύπνωσης για την θεραπεία της παχυσαρκίας θεωρείται ως «ενδεχομένως αποτελεσματική»
- Χειρουργική: Οι χειρουργικές επεμβάσεις θεωρούνται πηγή ψυχολογικής πίεσης και οι ασθενείς βιώνουν υψηλά επίπεδα άγχους και δυσφορίας πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από τις σχετικές ιατρικές διαδικασίες. Τεχνικές ύπνωσης έχουν χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματικές στις ψυχολογικές παρεμβάσεις για την ανακούφιση του άγχους λόγω της επέμβασης και συμπληρωματικά της φαρμακευτικής αναισθησίας. Επίσης, έχουν χρησιμοποιηθεί για τη μείωση της δοσολογίας της αναλγητικής φαρμακευτικής αγωγής πριν και μετά την επέμβαση, τη μείωση της αιμορραγίας και του χρόνου νοσηλείας, καθώς και για να διευκολύνουν την μετεγχειρητική αποκατάσταση και επούλωση.
- Άσθμα και πνευμονολογικές διαταραχές: Το άσθμα αποτελεί μια φλεγμονώδη πάθηση των αεραγωγών που οδηγεί σε βρογχοσυστολή, δύσπνοια, συριγμό, συμφόρηση του αναπνευστικού συστήματος και βρογχόσπασμο. Eχει διερευνηθεί η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων ύπνωσης και βρογχοδιασταλτικών σε ασθενείς με άσθμα. Πιο συγκεκριμένα, οι Pinnel και Covino (2000) ανέφεραν θετικά αποτελέσματα της εφαρμογής τεχνικών ύπνωσης που περιελάμβαναν προτάσεις για χαλάρωση και απόσπαση της προσοχής, καθώς και αύξηση του αυτοελέγχου τόσο στις υποκειμενικές ενδείξεις, όπως η μείωση των συμπτωμάτων, όσο και στις αντικειμενικές, όπως η χρήση ιατρικών υπηρεσιών και η επιστροφή στην εργασία. Ο Brown (2007) αναφέρει στην βιβλιογραφία του τα αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων ύπνωσης σε ασθενείς με άσθμα, και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ύπνωση είναι «σχεδόν αποτελεσματική» για τη θεραπεία των συμπτωμάτων και τις συμπεριφορές που σχετίζονται με την ασθένεια, αλλά ότι είναι σαφώς «αποτελεσματική» για τη διαχείριση συναισθηματικών καταστάσεων που επιδεινώνουν την απόφραξη των αεραγωγών.
Πηγές
- "Η ΧΡΥΣΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ ΥΠΝΩΤΙΣΤΗ" εκδόσεις οξυγόνο
- "The nature of hypnosis" Heap, M. (1996)
- "Dissociation theories of hypnosis"
- "Commentary: Defining hypnosis" Journal of Clinical Hypnosi American
- "Ψυχολογία και Παθολογική Συμπεριφορά: Μια σύνθετη βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση" Α' τόμος.
- "Σύγχρονη Ψυχιατρική" Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα